4. Twórczość artystyczna emigrantów w służbie polityki
Pytania
Opis i analiza
Odpowiedzi na pytania otwarte:
- Utwór Szopena nawiązuje do poloneza – tradycyjnego tańca polskiego, nazywanego także „chodzonym”, charakteryzującego się wolnym tempem powagą i dostojeństwem. Poloneza tańczono na rozpoczęcie balów, a współcześnie tradycyjnie tańczy go w Polsce młodzież w trakcie ostatniego balu przed egzaminem dojrzałości.
- Polonez As-dur uważany jest za najbardziej „polską” spośród kompozycji Szopena. Już w samej formie nawiązuje do tradycyjnego tańca, będącego częścią polskiej spuścizny kulturowej. O tym akurat utworze, jego interpretatorzy mówią, że odzwierciedla typowy polski charakter – dumę, stanowczość, powagę, podszyte jednak fantazją, brawurą i beztroską. Polacy, nie tylko w tym konkretnym utworze Szopena, odnajdywali dźwięki znane im z ojczyzny, przypominali sobie o tradycjach wyniesionych z domu rodzinnego, odnajdywali motywację do dalszej walki o wolny kraj.
Kontekst geograficzny/historyczny
Fryderyk Szopen (1810-1849), pozostając najwybitniejszym twórcą muzyki epoki romantyzmu, był także, o czym rzadziej się wspomina, osobą zaangażowaną czynnie w działalność polityczną polskiej emigracji. Z Polski wyjechał tuż przed wybuchem powstania listopadowego (1830-1831), jednak represje wprowadzone po jego upadku, uniemożliwiły kompozytorowi powrót do kraju, którego już nigdy w życiu nie zobaczył ponownie. W 1831 r. osiadł w Paryżu, przyjmując oficjalnie status emigranta. Związał się także z konserwatywnym ugrupowaniem polskiej emigracji znanym pod nazwą Hotel Lambert. Jego zaangażowanie polityczne o charakterze formalnym przejawiało się w uczestnictwie w spotkaniach patriotycznych organizowanych przez tę grupę, co ze względu na ogromną popularność Szopena w Europie, przysparzało partii zwolenników i „reklamowało” sprawę polską na arenie międzynarodowej. Jednak o wiele większe znaczenie dla kształtowania się polskiej świadomości narodowej miała sama twórczość kompozytora, przepojona rodzimą tradycją, odwołująca się do ludowych melodii i motywów, a przy tym posiadająca trudną do zdefiniowania siłę sugestii, wzmacniającą w polskich emigrantach poczucie dumy narodowej i przekonanie o konieczności niestrudzonej walki o odzyskanie niepodległego państwa.
Wśród kompozycji Szopena odnaleźć można typowe w swojej stylistyce dla tradycji polskiej pieśni oparte na melodiach ludowych, mazurki (ulubiona forma Szopena) i polonezy. Szczególnie te ostatnie w wyjątkowy sposób korespondowały z polskim charakterem narodowym. Ferenc Liszt, interpretując twórczość Szopena, napisał na ten temat: „Polonezy tchną spokojną i rozważną siłą i zdają się ukazywać nam owych Polaków z dawnych czasów wedle obrazu zachowanego w ich kronikach: ludzi barczystych i krzepkich, o bystrej inteligencji, głębokiej pobożności i bezgranicznej odwadze, a jednocześnie pełnych kurtuazji i galanterii”.
Najbardziej popularnym utworem Szopena z tego cyklu jest Polonez As-dur, określany jako „Heroiczny”, a skomponowany w 1842 r. podczas pobytu w Nohant, opublikowany na początku następnego roku w Lipsku.
W trudnej historii Polaków, wielokrotnie stawianych wobec konieczności obrony niepodległości swojego kraju, muzyka Szopena pełniła rolę szczególną. Podnosiła na duchu, zagrzewała do walki, zapobiegała wynarodowieniu. Dość przypomnieć, że w okresie okupacji niemieckiej ziem polskich w czasie II wojny światowej, słuchanie i wykonywanie przez Polaków muzyki Szopena karane było śmiercią. Kompozycje te bowiem na zawsze już stały się symbolem i nośnikiem abstrakcyjnego pojęcia „polskości”, dla Europejczyków XIX wieku, jak i współczesnych.
Linki
http://www.chopin.pl – strona poświęcona życiu i twórczości Fryderyka Szopena (także wersja EN).
http://pl.chopin.nifc.pl - strona poświęcona życiu i twórczości Fryderyka Szopena (także wersja EN).
Prezentacja
Wśród emigrantów politycznych, oprócz żołnierzy i polityków, znaleźli się intelektualiści, artyści, twórcy. Także wielu wybitnych Polaków zmuszonych zostało przez okoliczności polityczne do życia i pracy na uchodźctwie, wymienić tu można: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida i wielu innych. Postacią najbardziej znaną na arenie międzynarodowej stał się jednak Fryderyk Szopen (1810-1849) - jeden z najwybitniejszych kompozytorów i pianistów, którego sylwetki nie trzeba specjalnie prezentować żadnemu wykształconemu Europejczykowi. Jego utwory, pomijając ich wyjątkowy kunszt i niepowtarzalny artyzm, często inspirowane były tęsknotą za ojczyzną. Polakom pozbawionym niepodległego państwa, te polskie w swoim duchu pieśni, mazurki, polonezy przypominały o utraconym kraju i motywowały do dalszej walki o jego odzyskanie. Międzynarodowej publiczności, poprzez swoją muzykę, Szopen „opowiadał” o polskiej kulturze, tradycji, obyczajach i przede wszystkim o tym, że Polska wciąż istnieje w sercach jej obywateli, chociaż nie ma jej na politycznych mapach Europy.
Mazurek – forma muzyczna oparta na ludowym tańcu polskim, charakteryzującym się rytmicznością i szybkim, wesołym tempem.
Polonez – polski taniec narodowy a także forma muzyczna. Charakteryzuje się dostojeństwem, powagą i powolnym, „chodzonym” tempem.