2. Kierunki polskiej emigracji politycznej w XIX wieku
Kliknij aby powiększyć
Pytania
Opis i analiza
Odpowiedzi na pytania otwarte:
- Po powstaniu listopadowym Polacy kierowali się przede wszystkim do Turcji (zamieszkując głównie w Stambule), do państw włoskich i Rzymu, do Berna w Szwajcarii, do Orleanu, Awinionu i Paryża we Francji, do Londynu w Anglii, do Brukseli w Belgii i do Stanów Zjednoczonych. Po powstaniu styczniowym kierunki te nie zmieniły się, z wyjątkiem Awinionu, w którym Polacy nie osiedlali się. Po Wiośnie Ludów największe skupiska Polaków ponownie utworzyły się w Londynie i Paryżu.
- Państwa te pozwalały emigrantom z dawnej Polski na swobodne osiedlanie się i przeważnie nie zabraniały im działalności politycznej, a opinia publiczna tych państw była pozytywnie nastawiona do uchodźców z ziem polskich.
- Współcześnie, z wymienionych na mapie ośrodków, największe skupiska polonii znajdują się w Anglii, Belgii i Stanach Zjednoczonych.
Kontekst geograficzny/historyczny
Polacy, pozbawieni niepodległego państwa, w XIX wieku ani na moment nie przerwali walki o jego odzyskanie. Trzy powstania narodowowyzwoleńcze (1830, 1846, 1863) i prowadzona przez całe stulecie działalność konspiracyjna wymierzona przeciwko rządom państw zaborczych, musiała powodować represje, a dla wielu patriotów oznaczała konieczność emigracji i szukania azylu politycznego w różnych krajach Europy.
Największa fala emigracji miała miejsce po roku 1830 i upadku powstania listopadowego. Skala tego uchodźctwa i jego skład (znaleźli się tu wybitni politycy, pisarze, poeci, muzycy) przyniosły temu zjawisku miano Wielkiej Emigracji. Kiedy wojska rosyjskie zajmowały ziemie dawnej Rzeczypospolitej, brutalnie rozprawiając się ze wszystkimi zaangażowanymi w działania powstańcze, do wyjazdu z kraju w pierwszej kolejności zmuszeni zostali politycy - członkowie wszystkich organów powstańczych władz. Także żołnierze powstania, unikając groźby sądu wojskowego, a w najlepszym razie procesu sadowego, kierowali się zagranicę. Za częścią uchodźców podążyły rodziny, powiększając rzesze emigrantów. Represje i pogarszająca się sytuacja Polaków pod władzą rosyjską jeszcze w kolejnych latach skłaniała wielu do wyboru życia na obczyźnie, zamiast uległej egzystencji w warunkach państwa policyjnego. Bardzo trudno ocenic liczebność tej fali emigracji, różni badacze podają liczby od 10 do 50 tysięcy uchodźców.
Największa część emigrantów trafiła do Francji, wielu wybierało kraje niemieckie, duża część osiadła na Wyspach Brytyjskich i w Belgii. Trudna do oszacowania jest liczba emigrantów, którzy skierowali się do Stanów Zjednoczonych, ale tutaj główną barierą był duży koszt podróży.
Kolejne fale uchodźców wyemigrowały z dawnych ziem polskich po upadku powstań – karkowskiego w 1846 r. i styczniowego w 1863/1864 r. Pod względem składu społecznego i kierunków migracji, grupy te odpowiadały mniej więcej charakterystyce Wielkiej Emigracji, były jednak dużo mniej liczne i nie tworzyły zagranicą tak zwartych ugrupowań politycznych, brak wśród nich także osobowości twórczych na miarę Mickiewicza czy Szopena, stąd uwaga historyków nie koncentrowała się szczególnie na ich losach.
Obraz polskiej emigracji politycznej w XIX wieku uzupełniają działacze patriotyczni uwikłani w antypaństwową (z punktu widzenia władz zaborczych) działalność i represjonowani z tego tytułu w kraju, bądź tacy, którzy świadomie w Europie Zachodniej organizowali ośrodki prowadzące propolską propagandę, zbierające fundusze, szkolące kadry do podjęcia przyszłej walki zbrojnej o niepodległe państwo. W grupie tej znaleźli się politycy wszystkich niemal odcieni – od nacjonalizmu po socjalizm, których dzieliło spojrzenie na gospodarkę i porządek społeczny, jakie zapanować miały w odzyskanej, wolnej ojczyźnie, ale łączył wspólny cel – idea niepodległej Polski. Wśród postaci, które z największym zaangażowaniem propagowały na arenie międzynarodowej sprawę polską, kiedy w jej dawnych granicach za to samo groziła kara śmierci, to mąż stanu i ojciec nowoczesnego polskiego nacjonalizmu – Roman Dmowski, znany pianista i dyplomata – Ignacy Jan Paderewski i przyszły Naczelnik Państwa Polskiego Józef Piłsudski.
Linki
http://www.casahistoria.net/emigration.htm - portal o historii emigracji w Europie począwszy od XIX wieku (EN).
http://www.globalissues.org/article/537/immigration#IntroductionWorldwideImmigrantsStatistics - strona poświęcona współczesnej emigracji, na portalu traktującym o problemach społecznych.
Prezentacja
Mapa ilustruje główne kierunki polskiej emigracji politycznej XIX wieku. Wyróżnić trzeba trzy największe fale uciekinierów z dawnych ziem państwa polskiego: powstańców roku 1830 i 1863 oraz uczestników „Wiosny Ludów” w latach 1948-1849. Nie oznacza to, że w II połowie tego stulecia, zanikło zjawisko emigracji Polaków w wyniku represji państw zaborczych – przeciwnie. Jednak w tym okresie emigracja nie miała już charakteru masowego i dotyczyła małych grup lub jednostek, które z powodu prowadzenia działalności wrogiej państwom zaborczym, zmuszone zostały do poszukiwania azylu w różnych krajach kontynentu. Także i ci uciekinierzy kierowali się jednak do państw i miast zaznaczonych na mapie.
Polonia – skupiska Polaków zamieszkujących poza granicami Polski.