Nauczyciel | Uczeń
Początkowo produkowane w:
Dostępne również w: en

1. Fragment artykułu Sławomira Kalembka, „Emigracje polityczne w powiedeńskiej Europie”

„W dziewiętnastowiecznej Europie występowały emigracje polityczne w różnorodnych wariantach, tak co do ich genezy, jak i rozmiarów oraz roli, jaką odegrały w dziejach swoich narodów. Jedne emigracje miały charakter <<masowy>> [...], inne ograniczały się do kilkudziesięciu, ale za to wybitnych, wygnańców. […] Wśród emigrantów politycznych przeważali zbiegowie przymusowi, którym groziła utrata wolności, a czasami i śmierć z rąk wrogów zewnętrznych lub z rąk ludzi pozostających w służbie grup rządzących, po przegranym powstaniu, nieudanej rewolucji, wykryciu spisku bądź fali represji skierowanych przeciw prawdziwymi i domniemanym opozycjonistom. […] Udawali się jednak na tułaczkę i tacy, którzy czynili to dobrowolnie, bez przymusu, tylko dla zademonstrowania swojego sprzeciwu wobec systemu panującego w ich ojczyźnie i dla zwalczania go z zewnątrz. [...]

Jako miejsce pobytu wybierano przede wszystkim takie kraje, gdzie nie groziło wydanie wrogom i gdzie istniała możliwość swobodnego kontynuowania działalności politycznej […] Klasycznymi państwami przyjmującymi emigrantów politycznych była Francja, Wielka Brytania, a także Szwajcaria. [...] Swobodnie mogli udawać się emigranci polityczni do Stanów Zjednoczonych Ameryki, ale dla najaktywniejszych był to kraj zbytnio oddalony od ich stron ojczystych. [...]

Wśród emigrantów politycznych znaleźć można przedstawicieli różnych klas i warstw, od wielkiej arystokracji ziemskiej po robotników, plebejuszy, chłopów. […] Jednakże, jeżeli uważniej przyjrzeć się trybowi życia i działalności, stanowi świadomości i poglądom na własną rolę społeczną i zadania, a przede wszystkim źródła utrzymania zdecydowanej większości czynnych politycznie emigrantów, to okaże się, że najbardziej kwalifikują się oni, niezależnie od tego, kim byli ich rodzice, do warstwy inteligenckiej.[...]

Stosunek społeczeństw udzielających gościny emigrantom był tak niejednolity, jak różne były w nich orientacje polityczne. Niewątpliwie duże znaczenie odgrywały takie okoliczności, jak tradycja dawniejszych stosunków między tymi narodami i państwami, bieżące interesy państwa-gospodarza w dyplomatycznej grze międzynarodowej, bliskość między celami ustrojowo-politycznymi, które chcieli osiągnąć po zwycięskim powrocie do kraju emigranci, a ustrojem i formami życia publicznego akceptowanymi przez część społeczeństwa dominującą w państwie przyznającym azyl. [...]

Udzielanie gościny nie ograniczało się często do samego przyjęcia na swe terytorium uciekinierów politycznych. Czasami, z konieczności, zwłaszcza, gdy było ich więcej, tworzono dla nich zbiorowe kwatery z wyżywieniem. [...] Ale w niektórych wypadkach, z zasady jednak pod naciskiem opinii publicznej, ciężar utrzymania skompromitowanych politycznie obcokrajowców brało na siebie, i to na lata, państwo.

Tak było przede wszystkim we Francji. Najwięcej wydano tam na wychodźców polskich, płacąc rok po roku, tzw. <<żołd>>, czyli stałe, comiesięczne zasiłki, ale udzielano także wsparcia emigrantom hiszpańskim czy włoskim. [...] W parze z tym szły jednak pewne rygory ograniczające nieco swobodę działania i przemieszczania się emigrantów. Odwrotnie wyglądała sytuacja w Wielkiej Brytanii, gdzie uchodźcy polityczni mieli całkowitą, w granicach obowiązującego prawodawstwa, swobodę. Tam bowiem z kolei nie kwapiono się z wypłacaniem przez skarb państwa stałych zapomóg wygnańcom politycznym.”

1 2
Źródło: Kalembka S. (1991) Emigracje polityczne w powiedeńskiej Europie [w:] Zajewski W. (1991). Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji 1815-1849. T. 2. Wydawnictwo Wiedza Powszechna. s. 94-133, PL.

Prezentacja

Przytoczony fragment artykułu jest naukową analizą zjawiska emigracji politycznej – jej przyczyn, wizerunku i warunków życia emigrantów politycznych w XIX-wiecznej Europie. Upewnij się, że zastosowane w tym, fachowym przecież tekście, słownictwo jest dla Ciebie zupełnie jasne (definicje na podstawie: Portal Wiedzy PWN):

Rewolucja - gwałtowna zmiana ustroju politycznego i organizacji społecznej, odbywająca się przy stosunkowo szerokim udziale społeczeństwa i przy zastosowaniu środków pozaprawnych.

Restauracja - odzyskanie przez dynastię panowania w państwie, dawniej zwykle związane z przywracaniem starego ustroju.

Opozycja - ugrupowanie polityczne (partia, blok partyjny) przeciwne rządzącemu ugrupowaniu politycznemu lub rządowi.

Pytania

  1. akie były przyczyny zjawiska emigracji politycznej wśród różnych narodów XIX-wiecznej Europy?
  2. Z jakich grup społecznych i środowisk wywodzili się emigranci polityczni?
  3. Jaki był stosunek społeczeństw i państw udzielających azylu do uciekinierów politycznych?

Pokaż nauczycieli w celu znalezienia odpowiedzi.


Opis i analiza

Odpowiedzi na pytania otwarte:

  1. Tekst wskazuje jako przyczyny uchodźctwa politycznego – represje wobec przeciwników panującego w danym kraju reżimu (obawa przed sądem i surowym wyrokiem za działalność antypaństwową) oraz chęć zamanifestowania swojego sprzeciwu wobec sytuacji panującej w kraju ojczystym uciekiniera.
  2. Ze względu na pochodzenie, wśród emigracji odnaleźć możemy przedstawicieli wszystkich grup społecznych. Pod względem sposobu utrzymywania się, zaliczamy większość emigracji do warstwy inteligencji.
  3. Stosunek państw Europy do emigrantów politycznych był zróżnicowany. Najchętniej przyjmowały uciekinierów takie państwa jak Francja, Anglia, Szwajcaria i USA. W niektórych z tych państw emigranci mogli liczyć na swobodę działalności, a nawet zasiłek pieniężny.

Kontekst geograficzny/historyczny

Jak napisał cytowany wyżej badacz zagadnienia XIX-wiecznej emigracji politycznej – S. Kalembka: „Emigracje dziewiętnastowieczne […] były pochodnymi sprzeczności istniejących między dążeniami emancypacyjnymi znacznych odłamów społeczeństw i poszczególnych warstw, a porządkami socjalno-politycznymi podtrzymywanymi przeważnie siłą. A że działo się to w epoce formowania się w Europie nowoczesnych narodów, to dołączały się jeszcze, jako przyczyna sprawcza, ruchy wyzwoleńcze.” (S. Kalembka, 2003). Emigrantami tego pierwszego nurtu, przez całe stulecie, będą działacze polityczni prześladowani w swoich krajach za głoszenie poglądów wywodzących się z ducha rewolucji francuskiej – demokratyzmu i socjalizmu – w latach dwudziestych karbonariusze z państw włoskich, w drugiej połowie wieku socjaliści niemieccy i radykałowie rosyjscy. Walkę o wyzwolenie swoich narodów poza granicami ojczyzny prowadzić będą Polacy po 1830 r., Węgrzy po 1848 r., Bułgarzy i Grecy nie ustający w wysiłkach uwolnienia się z niewoli tureckiej. Właściwie jedynymi społeczeństwami w Europie po 1815 r., wśród których zjawisko masowej emigracji z powodów politycznych nie miało miejsca to Anglicy, Belgowie, Szwajcarzy, Holendrzy i Skandynawowie.

Państwa, które otwierały swoje granice dla uchodźców politycznych to przede wszystkim Anglia, Francja, Szwajcaria i Belgia, chociaż popularnym celem migracji były też Stany Zjednoczone, które jednak wybierano przede wszystkim w związku z atrakcyjniejszymi tam perspektywami zarobkowania. W niektórych sytuacjach dane państwo udzielało azylu politycznego ludności walczącej przeciwko jego aktualnemu wrogowi – taką taktykę obrała np. Turcja, która bardzo chętnie przyjmowała uciekinierów z Rosji i Austrii, z którymi to państwami pozostawała w stanie permanentnego konfliktu.

Emigranci polityczni byli grupą bardzo zróżnicowaną pod względem pochodzenia społecznego i sytuacji ekonomicznej. Szczególnie w przypadku dużych grup zmuszonych do ucieczki przed represjami w wyniku porażki w działaniach zbrojnych (Polacy w 1830-1831 i 1863-1864 r., Węgrzy w 1848-1849 r.), profil tych środowisk obejmował wszystkie warstwy społeczeństwa. Niejednolitość pochodzenia i sytuacji finansowej emigrantów, przekładała się na różnorodność ich oblicza ideologicznego – w warunkach wygnania organizowali się oni w ugrupowania polityczne o bardzo szerokim spektrum światopoglądowym – od konserwatystów, po radykalnych socjalistów. Dobrym przykładem jest tu emigracja polska, która mimo że połączona wspólnym dla wszystkich odłamów celem walki o odzyskanie niepodległego państwa, w wizji tego państwa reprezentowała skrajnie różne poglądy. Stąd doszło w jej łonie do wykształcenia się kilku ugrupowań politycznych, z których najważniejsze to: konserwatywno-liberalny Hotel Lambert, republikańskie Towarzystwo Demokratyczne Polskie i Gromady Ludu Polskiego, nawiązujące w swoim programie do socjalizmu utopijnego. Prowadziły one między sobą zażartą dyskusję na tematy ustroju społecznego, gospodarczego, oblicza ideowego państwa, którego w tamtym momencie nawet nie było na mapie Europy.

Działalność emigrantów miała ogromne znaczenie propagandowe dla popularyzacji celów ich walki w oczach międzynarodowej opinii publicznej, wpływała też czasem na rozgrywki dyplomatów posługujących się tym argumentem w walce z przeciwnikami politycznymi. Pomagała też budować świadomość narodową i podtrzymywała ducha walki w społeczeństwach zniewolonych przez silniejsze państwa.

Linki

Strony internetowe dotyczące różnych aspektów emigracji politycznej w XIX wieku i współcześnie:

http://www.emigrantletters.com/PL/output.asp?CategoryID=6605 – strona poświęcona historiom emigrantów zawartym w zachowanych ich listach (wielojęzyczna).

http://www.interklasa.pl/portal/index/strony?mainSP=subjectpages&mainSRV=historia&methid=469378&page=subpage&article_id=318349&page_id=13726 – portal edukacyjny, w którym eksperci odpowiadają na pytania – w tym przypadku dotyczące emigracji politycznej.

http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/337/ - artykuł w organie prasowym OECD (OECD Obserwer) komentujący zagadnienie współczesnej emigracji ludności różnych krajów świata do Europy.