Treść
- Polacy – naród zniewolony. Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 22 II 1846 r. [Tekst]
- Włosi – naród podzielony. List Giuseppe Mazziniego do Karola Alberta, króla Sardynii. [Tekst]
- Cesarstwo austriackie – państwo wielu narodów. Mapa narodowości wchodzących w skład państwa habsburskiego. [JPG Image]
- Bilans Wiosny Ludów. Karykatura „Uprzątanie Europy” z 1849 r. [PNG Image]
Poziom wg program nauczania
3 klasa gimnazjum, historia: „Geneza ruchów spiskowych i rewolucji w Europie w latach 1830–1848”; „Powstania narodowe na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej”; „Zjednoczenie Włoch i Niemiec w XIX wieku”, 15-16 lat, PL. 
Streszczenie
Wiosna Ludów to ciąg wydarzeń w historii Europy, kiedy to w ciągu kilkunastu miesięcy lat 1848-1849, niemal we wszystkich państwach kontynentu doszło do gwałtownych, zbrojnych wystąpień ludności przeciwko istniejącemu porządkowi politycznemu i społecznemu. Mieszkańcy Francji upomnieli się o prawa obywatelskie i równy dostęp do władzy dla przedstawicieli wszystkich warstw społeczeństwa. Włosi i Niemcy, żyjący w państwach podzielonych politycznie, zamanifestowali chęć zjednoczenia i stworzenia wspólnego, narodowego państwa. Węgrzy, Czesi, Polacy, słowiańskie ludy Bałkanów żyjący pod panowaniem obcych dynastii, podnieśli broń w walce o niepodległość. Wiosna Ludów, jak żaden ruch wcześniej, upomniała się o prawo narodów do samostanowienia, czyli możliwość dla każdego narodu posiadania własnego, odrębnego, wolnego państwa. Chociaż w XIX wieku idea taka była niemożliwa do zrealizowania, Wiosna Ludów uświadomiła pojawienie się problemu nacjonalizmu i konieczności zorganizowania na nowo zasad współistnienia społeczeństw o różnych językach, kulturze i religii, w ramach kontynentu europejskiego. Myśli i idee, które pojawiły się w tamtym czasie, są dla nas tak ważne, bo legły u podstaw także Unii Europejskiej.
Rewolucje lat 1848-1849, określane w historiografii jako Wiosna Ludów, chociaż zakończone porażką we wszystkich krajach, w jakich dochodziło do wystąpień ludności w obronie swobód obywatelskich i prawa do samostanowienia, miały dla dalszej historii Europy znaczenie fundamentalne. Wielu historyków wskazuje (M. Kornat, 2006), że to właśnie rok 1848 r. uświadomił istnienie w Europie dwóch nowych zjawisk, które prędzej czy później musiały spowodować głębokie przeobrażenia, zarówno w strukturze społeczeństw, jak i w porządku politycznym państw kontynentu – chodzi tu o socjalizm (za symboliczny początek tego ruchu, w pojęciu nowoczesnej doktryny politycznej, uznaje się ukazanie Manifestu Komunistycznego w lutym 1848 r.) i nacjonalizm, którego wyrazem były rewolucje narodowowyzwoleńcze w Europie środkowo-wschodniej i na Bałkanach. Można także uznać (metaforycznie), że w 1848 r. rozpoczął się proces kształtowania nowoczesnej Europy – narody, które w tamtym czasie głośno zaczęły wyrażać aspiracje niepodległościowe, tworzą dziś organizm Unii Europejskiej. Prawo do samostanowienia narodów, dziś stanowiące podstawę stosunków międzynarodowych, dopiero w tamtym okresie zaczęło być jasno i dobitnie formułowane przez społeczeństwa posiadające rozwinięte poczucie odrębności językowej, kulturowej, religijnej i historycznej, ale funkcjonujące w ramach organizmów państwowych potężnych monarchii konserwatywnych, nie respektujących praw tych mniejszości.
Materiały przygotowane dla uczniów akcentować mają właśnie ten aspekt, wielowymiarowego przecież zjawiska, jakim była Wiosna Ludów. Uczniowie, analizując walkę o charakterze narodowowyzwoleńczym, powinni kształtować w sobie postawę otwartości i zrozumienia dla wielonarodowego i wielokulturowego charakteru wspólnoty państwowej, w której obecnie funkcjonujemy – Unii Europejskiej, będącej z założenia „Europą ojczyzn” i „Europą regionów”.
Założenia pojęciowe
- Uczeń potrafi scharakteryzować przyczyny i skutki ruchów społecznych, jakie miały miejsce w Europie w okresie Wiosny Ludów.
- Uczeń potrafi zdefiniować pojęcia takie jak: nacjonalizm, konserwatyzm, dążenia niepodległościowe, prawo do samostanowienia.
- Uczeń analizuje i rozumie powody konfliktów pojawiających się w państwach wielonarodowych.
- Wiedzę o kształtowaniu się świadomości narodowej państw Europy potrafi odnieść do zagadnień różnorodności kulturowej Unii Europejskiej.
- Uczeń formułuje wnioski o zasadach normujących pokojowe i przyjazne współżycie pomiędzy społeczeństwami o różnej kulturze, religii i tradycji.
- Uczeń zna wartość i znaczenie postawy tolerancyjnej, szczególnie w warunkach współczesnego świata, borykającego się z konfliktami na tle etnicznym, religijnym i kulturowym.
Założenia i umiejętności metodologiczne
- Na podstawie mapy uczeń lokalizuje miejsce zamieszkiwania poszczególnych nacji europejskich w XIX wieku i współcześnie.
- Uczeń na podstawie analizy mapy formułuje wnioski o wpływie położenia geopolitycznego państw na ich dzieje historyczne.
- Uczeń zna pojęcie i zastosowanie karykatury; interpretuję ikonografię, także pod kątem jej oddziaływania propagandowego.
- Uczeń analizuje źródła o charakterze epistolarnym, rozumie specyfikę źródeł tego typu (w porównaniu np. do źródeł normatywnych), a wnioski przenosi na szersze tło wydarzeń politycznych.
Sugestie dotyczące ćwiczeń
Ćwiczenia konstruowane dla uczniów w zakresie tego modułu powinny kłaść szczególny nacisk na łączenie ich wiedzy historycznej na temat Wiosny Ludów ze świadomością złożoności i skomplikowanych uwarunkowań towarzyszących współczesnym procesom jednoczenia się Europy. Uczniowie powinni przenosić wnioski, jakie wyciągnęli z lekcji omawiających przyczyny konfliktów politycznych i społecznych, jakie doprowadziły do rewolucyjnych wydarzeń 1948-1849 r., na wiedzę o współczesnych wyzwaniach stojących przed zjednoczoną Europą - zorganizowania zgodnego i pokojowego współistnienia w ramach organizmu politycznego UE narodów o różnej historii, tradycji i kulturze. Służyć temu może zaproponowane niżej zadanie:
Określ katalog 10 zasad, jakie powinny obowiązywać w wielonarodowym państwie, aby zapobiec konfliktom, jakie miały miejsce w okresie Wiosny Ludów. Zastanów się, czy zasady te są respektowane w Unii Europejskiej?
Sugestie dotyczące oceny
Poza oczywistym faktem, że ocena powinna dotyczyć stopnia opanowania przez ucznia umiejętności zawartych w założeniach metodologicznych i pojęciowych, powinna też w szczególny sposób odnosić się do umiejętności uczniów przenoszenia wiedzy historycznej na wnioskowanie na temat współczesności. Uczeń bardzo dobry powinien analizować mapę narodowościową i polityczną Europy w XIX wieku w kontekście współczesnych granic państw na kontynencie. Wiedzę na temat przyczyn rodzenia się nacjonalizmów powinien odnosić do współczesnych problemów dążeń separatystycznych mniejszości narodowych w państwach Unii Europejskiej.
Dalsze informacje i interdyscyplinarność
Warte polecenia strony dotyczące tematyki powstania krakowskiego i rabacji chłopskiej w 1846 r.
http://www.ceo.org.pl/portal/slady_materialy_doc?docId=46539
http://www.memorizer.pl/nauka,rewolucja-krakowska-i-rabacja-galicyjska,1116.html
http://historia.gazeta.pl/historia/1,99729,6685912,Rabacja_galicyjska_1846_r_.html
http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=1927
http://www.britannica.com/EBchecked/topic/504489/Risorgimento - strona encyklopedii britannica zawierająca informacje nie tylko o ruchu risorgimento, ale także odwołania do postaci, wydarzeń, dzieł sztuki związanych ze zjednoczeniem Włoch.
http://www.victorianweb.org/history/risorgimento/1.html - strona poświęcona zjednoczeniu Włoch na wortalu poświęconym całej epoce wiktoriańskiej.
http://www.regione.piemonte.it/cultura/risorgimento/iindex.htm - strona Muzeum Risorgimento w Turynie.
http://www.highbeam.com/doc/1G1-214397236.html - artykuł na temat relacji między ruchem risorgimento a kulturalną unifikacją Włoch.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3945094 – encyklopedyczne wyjaśnienie terminu nacjonalizm.
http://wyborcza.pl/1,75517,659111.html – ciekawy artykuł o wykorzystaniu wątków nacjonalistycznych w propagandzie komunistycznej po 1945 r.
http://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze_alfabetycznie/kaczmarskiego/j/jesienna_wiosna_ludow_1989.php - piosenka Jacka Kaczmarskiego, polskiego poety nazywanego „bardem Solidarnosci”, porównująca wydarzenia 1989 r. w Europie środkowo-wschodniej do Wiosny Ludów z XIX wieku.
Strony dotyczące wielonarodowych państw:
http://www.ceo.org.pl/portal/slady_materialy_doc?docId=46539
http://www.wos.org.pl/narod.html
http://www.zgapa.pl/zgapedia/Pa%C5%84stwo_wielonarodowe.html
http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/xx_wiek/24428-ii_rzeczpospolita_pa%C5%84stwo_wielonarodowe.htmlii_rzeczpospolita_pa%C5%84stwo_wielonarodowe.html – II Rzeczypospolita jako przykład państwa wielonarodowego.
