Treść
- Artykuł pochodzący z pisma „WRN” wydawanego w Warszawie w latach 1940 – 1944 przez Polską Partię Socjalistyczną Wolność – Równość – Niepodległość. [Tekst]
- Niemiecki plakat propagandowy „Anglio! Twoje dzieło!”. [JPG Image]
- Przemówienie Josepha Goebbelsa wygłoszone 18 lutego 1943 r. w Sportpalast w Berlinie skierowane do członków partii nazistowskiej. [Film]
Poziom wg program nauczania
3 klasa gimnazjum, historia: Historia najnowsza, II wojna światowa (16 lat). 
Streszczenie
Propaganda to celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań jednostki lub zbiorowości poprzez narzucenie konkretnych treści i ich interpretacji. Często propaganda wykorzystuje nieprawdziwe argumenty i odnosi się do emocji a nie do rozumu. Do celów propagandowych wykorzystuje się film, prasę, fotografię, radio, telewizję a obecnie nawet internet. Jej rozwój przypadł na XIX w. i miał związek z tworzeniem się masowych ruchów politycznych, rozwojem demokracji parlamentarnej i koniecznością prowadzenia walki wyborczej. Propaganda niezwykle dużą rolę odegrała w państwach totalitarnych (ZSRR i III Rzesza) i faszystowskich (Włochy i Hiszpania). Pod koniec XX w. wraz z upowszechnieniem środków masowego przekazu (radia, telewizji) propaganda przybrała formę reklamy, łącząc się z kulturą masową. W języku potocznym propaganda jest synonimem kłamstwa i manipulacji. Określenie propaganda ma wydźwięk negatywny również ze względu na zjawiska takie jak np. propaganda goebbelsowska, która zajmowała się głównie propagowaniem ideologii III Rzeszy, a więc przede wszystkim rasizmu, teorii potrzeby rozszerzenia swojego lebensraum.
Już w „Mein Kampf” Adolf Hitler podkreślał rolę propagandy jako środka do zdobycia władzy. Od 1930 r. propagandą NSDAP kierował Joseph Goebbels. Po przejęciu władzy przez A. Hitlera w 1933 r., J. Goebbels został ministrem propagandy, oświecenia publicznego i informacji. Propaganda goebbelsowska oparta była na kłamstwach i oddziaływała na ludność przez środki masowego przekazu. Do rozpowszechnienia ideologii używano specjalnie wyprodukowanych odbiorników radiowych, odbierających tylko jedną częstotliwość. W III Rzeszy rolę propagandową pełniło kino, a zwłaszcza filmy sportowe (z umięśnionymi, jasnowłosymi Aryjczykami). Państwo szerzyło swe idee także przy pomocy prasy i plakatów, gdzie zamieszczano karykatury i chwytliwe slogany, głównie o wydźwięku antysemickim. W celach propagandowych organizowano również masowe widowiska, parady, wiece i zawody sportowe. A. Hitler, podobnie jak inni przywódcy państw totalitarnych i faszystowskich, wygłaszał również porywające przemówienia mające za zadanie oddziaływać na słuchaczy i zmusić ich do przyjęcia głoszonych przez niego poglądów. Uprawiana przez J. Goebbelsa propaganda była kierowana raczej do odbiorców wykształconych lub chcących za takowych uchodzić. Znienawidzonych Żydów porównywano do bakterii chorobotwórczych używając, w celu poniżenia przeciwnika, takich określeń jak "sterylność", "zakażenie", "higiena", "zarazek" itd. Na ten sam cel, choć adresowana do niewykształconego odbiorcy, nakierowana była propaganda Juliusa Streichera. Był on organizatorem pogromów i bojkotów Żydów oraz redaktorem, a potem wydawcą niemieckiego pisma prowadzącego nagonkę na Żydów pt. „Der Stürmer”. J. Streicher wykorzystywał najbardziej prymitywne instynkty człowieka, szydził z ludzkiej ułomności, chorób, niedoskonałości, używał wulgarnego słownictwa i nawet pornografii.
Materiały przygotowane dla uczniów pozwalają zapoznać się im z metodami oddziaływania propagandy hitlerowskiej podczas II wojny światowej, zarówno na społeczeństwo polskie jak i niemieckie. Materiały te przybliżają uczniom główne założenia ideologii nazistowskiej.
Założenia pojęciowe
- Uczeń będzie umiał zdefiniować pojęcie propaganda.
- Uczeń rozwinie wiedzę na temat ideologii nazistowskiej.
- Uczeń pozna środki i metody oddziaływania propagandy hitlerowskiej na społeczeństwo polskie w okresie II wojny światowej.
- Uczeń rozumie dlaczego propaganda goebbelsowska manipulowała również Niemcami.
- Uczeń wie i rozumie w jakich momentach propaganda ulegała nasileniu.
- Uczeń wie kto to był Joseph Goebbels.
Założenia i umiejętności metodologiczne
- Uczeń wskaże związek przyczynowo – skutkowy między działaniami militarnymi a propagandowymi III Rzeszy.
- Uczeń scharakteryzuje metody, którymi posługiwała się propaganda niemiecka w trakcie II wojny światowej.
- Uczeń potrafi ocenić skuteczność propagandy hitlerowskiej w okresie II wojny światowej prowadzonej wobec społeczeństwa polskiego.
Sugestie dotyczące ćwiczeń
Uczniom podzielonym na trzy grupy należy zaproponować wyszukanie w internecie, literaturze przedmiotu i literaturze wspomnieniowej materiałów pokazujących metody i środki oddziaływania propagandy totalitarnej lub faszystowskiej w ich krajach w latach 30. i 40. minionego stulecia. Pierwsza grupa miałaby odnaleźć źródło ikonograficzne, druga – źródło tekstowe, a trzecia – audiowizualne. Przed uczniami należy postawić również zadanie opowiedzenia o danym źródle. Uczniowie powinni odpowiedzieć na kilka pytań: kiedy powstało źródło, kto był jego autorem, dlaczego powstało, jaką rolę pełniło, do czego agitowało. Uczniowie zmierzą się więc z pytaniami, które stawia sobie każdy historyk. Umiejętności, które uczniowie powinni nabyć podczas tego ćwiczenia, to umiejętność wyszukiwania źródeł na określony temat, dostrzegania związków przyczynowo – skutkowych i prezentacji zdobytej wiedzy.
Sugestie dotyczące oceny
Biorąc pod uwagę indywidualne kryteria i metody oceniania pracy uczniów przez każdego nauczyciela, w przypadku zaproponowanego ćwiczenia, ocenie należy poddać przede wszystkim:
- Umiejętność powiązania zdobytej wiedzy na temat propagandy niemieckiej w okresie II wojny światowej z wiadomościami na temat ideologii nazistowskiej i funkcjonowania państwa totalitarnego.
- Umiejętność konstruowania wypowiedzi.
- Umiejętność dostrzegania związku między hasłami propagandowymi a działaniami militarnymi i posunięciami politycznymi podczas II wojny światowej.
Dalsze informacje i interdyscyplinarność
http://historiafilmu.wordpress.com/2007/11/06/propaganda-filmowa-iii-rzeszy-filmy/
propaganda filmowa III Rzeszy.
http://www.plakaty.poszukiwania.pl/thumbnails.php?album=6&page=10
plakaty propagandowe z okresu III Rzeszy.
