Nauczyciel | Uczeń
Początkowo produkowane w: Polska
Dostępne również w: en

Treść

  1. Miasta kominów. Autorka: Katarzyna Czekaj, 2010, PL. [Prezentacja Power Point]
  2. Ziamia obiecana fragment filmu fabularnego w reżyserii Andrzeja Wajdy. [AVI Film]
  3. Początki ruchu robotniczego. Fragment tzw. Programu Erfurckiego Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Fragment tzw. Programu Paryskiego Polskiej Partii Socjalistycznej. [Tekst]

Poziom wg program nauczania

3 klasa gimnazjum, historia: Rozwój cywilizacji przemysłowej, Kultura, postęp techniczny i zmiany cywilizacyjne przełomu XIX i XX w., PL. Polski

Streszczenie

XIX wiek, nazywany wiekiem pary i elektryczności, przeobraził nie tylko europejskie społeczeństwa, ale także krajobraz, przede wszystkim miast. Warsztaty rzemieślnicze zaczęły tonąć w cieniu ogromnych zakładów przemysłowych, pałace arystokracji zbladły przy luksusowych i nowoczesnych rezydencjach fabrykantów. Dawna struktura społeczeństwa miejskiego (dzielącego się dotąd na patrycjat, pospólstwo i plebs) ustąpiła miejsca nowemu podziałowi na burżuazję – właścicieli manufaktur, fabryk, składów towarowych (najczęściej nie pochodzących z rodów szlacheckich); drobnomieszczaństwo – rzemieślników, właścicieli małych warsztatów, sklepikarzy itp.; inteligencję – ludzi utrzymujących się z pracy umysłowej (urzędnicy, lekarze, adwokaci, dziennikarze) i proletariat – czyli robotników. Jednocześnie zaczęła rosnąć przepaść pomiędzy warstwą najbogatszych przedsiębiorców, żyjących w pełnych przepychu rezydencjach, spędzających czas na wyszukanych rozrywkach, a szerokimi rzeszami zatrudnianych przez nich robotników, egzystującymi na granicy nędzy. Kontrasty te staną się przyczyną konfliktów społecznych i narodzin skrajnych ideologii, takich jak komunizm. Przyglądając się portretom XIX-wiecznych miast przemysłowych i życiu codziennemu ich mieszkańców, dużo łatwiej zrozumieć te skomplikowane procesy.

Urbanizacja uważana jest za jedno z najbardziej charakterystycznych zjawisk dla XIX-wiecznej Europy. W ciągu tego stulecia większość ludności kontynentu zamieszkała w miastach. O ile na początku XIX stulecia ludność miast w poszczególnych państwach Europy zachodniej stanowiła ok. 20-30% populacji społeczeństw tych krajów, to u progu XX wieku wskaźniki te (różne w zależności od regionu Europy) uległy podwojeniu, w Anglii osiągając poziom 78% ludności miejskiej. Intensywne uprzemysłowienie gospodarki wpłynęło na zmianę struktury społecznej przez akumulację kapitału w rękach nowej grupy dużych przedsiębiorców, niezwiązanych z uprzywilejowaną dotąd szlachtą ziemską. Wraz z przeprowadzanymi w tym samym czasie reformami uwłaszczeniowymi, powodowało to odpływ ludności wiejskiej do miast i umożliwiło zasilenie przez nich tworzącej się grupy robotników. Epoka industrialna w zasadniczy sposób wpłynie też na oblicze europejskich miast – fabryki przemysłowe naznaczą krajobraz miejski kominami i unoszącymi się z nich kłębami dymu, wokół zakładów i na przedmieściach wyrastać zaczną osiedla robotnicze i dzielnice biedy. Zanieczyszczenia, choroby, głód i przestępczość staną się odtąd stałym elementem cywilizacji miejskiej.

Materiały dla uczniów zostały tak skomponowane, aby umożliwić im poznanie realiów życia w XIX-wiecznym mieście przemysłowym, zarówno z perspektywy fabrykanta, jak i prostego robotnika, ale także aby byli oni w stanie na podstawie obrazu życia ludzi tamtych czasów wyciągnąć wnioski dotyczące głębszych przemian ideologicznych i politycznych, jakie miały miejsce w konsekwencji dynamicznej industrializacji i urbanizacji wszystkich niemal państw Europy w tamtym okresie.

Założenia pojęciowe

  • Uczeń rozwinie wiedzę na temat przeobrażeń społecznych, jakie miały miejsce w Europie w następstwie rewolucji przemysłowej i dynamicznego rozwoju kapitalizmu.
  • Uczeń pozna strukturę XIX-wiecznego społeczeństwa miejskiego i zrozumie jego ewolucję w stosunku do epoki wcześniejszej.
  • Uczeń będzie umiał dokonać definicji pojęć takich jak urbanizacja, industrializacja, proletariat, burżuazja, inteligencja, kapitalizm, socjalizm.
  • Uczeń pozna realia życia w XIX-wiecznym mieście przemysłowym i zrozumie zjawisko kontrastów społecznych, także w odniesieniu do współczesności.

Założenia i umiejętności metodologiczne

  • Uczeń dostrzeże analogie pomiędzy sytuacją robotników oraz warunkami ich życia i pracy w miastach przemysłowych różnych krajów.
  • Uczeń wskaże i scharakteryzuje elementy zabudowy typowe dla miasta industrialnego.
  • Uczeń scharakteryzuje związek przyczynowo-skutkowy między warunkami życia robotników, a narodzinami partii socjalistycznych w różnych krajach Europy.
  • Na podstawie tekstu źródłowego uczeń wskaże najważniejsze tezy programu politycznego pierwszych partii robotniczych.

Sugestie dotyczące ćwiczeń

Ćwiczenie na podstawie prezentacji

Dzieląc uczniów na grupy, zaproponować im można odnalezienie we własnej miejscowości zabytków XIX – wiecznej zabudowy industrialnej, np. w formie mini-projektu. Uczniowie efekty swojej pracy prezentować mogą w postaci fotoreportażu lub amatorskiego filmu. W ramach takiego zadania zapoznać powinni się z historią danego obiektu, poszerzając swoją wiedzę w zakresie regionalistyki. Stawiając przed nimi dodatkowe wyzwanie w postaci przygotowania materiału para-dziennikarskiego, rozwijać można ich umiejętności prezentacji wiedzy, autoprezentacji i kompetencje w zakresie operowania technologiami audio-wizualnymi.

Ćwiczenie na podstawie fragmentu filmu

Uczniowie podzieleni na trzy grupy, przeanalizować mogą postawy i motywacje trzech typów bohaterów charakterystycznych dla ustroju społecznego w XIX-wiecznym mieście przemysłowym, a zaprezentowanych we fragmencie filmu: kierownika fabryki (reprezentującego interesy kapitalistów), inteligenta-urzędnika i robotników. Można zaproponować im stworzenie dla każdego z typów drzewa decyzyjnego uwzględniającego: cele każdej postaci, środki, jakimi do nich dąży i efekty ich postępowania, np. wobec problemu: Społeczne konsekwencje mechanizacji produkcji.

Kliknij aby powiększyć
Ćwiczenie na podstawie tekstów źródłowych

W porozumieniu z nauczycielem WOS, uczniowie mogą dokonać porównania pomiędzy programami pierwszych socjalistów, a programami współczesnych ugrupowań lewicowych. Kryteria, jakie mogą przyjąć przy takiej analizie porównawczej to:

  • Hasła programowe obecne w manifestach lewicowych w XIX wieku i dziś.
  • Zrealizowane postulaty socjalistów XIX-wiecznych we współczesnym prawodawstwie pracy.
  • Niezrealizowane postulaty lewicowych ugrupowań– kwestie aktualne w twoim kraju, w toku aktualnej dyskusji politycznej.

Sugestie dotyczące oceny

Uwzględniając indywidualne kryteria i metody oceniania pracy uczniów przez każdego nauczyciela, w przypadku zaproponowanych ćwiczeń należy weryfikacji poddać przede wszystkim:

  • Zakres w jakim uczeń sytuuje poznany materiał w szerszym kontekście wiedzy objętej programem nauczania. Czy potrafi powiązać poznane fakty z wiedzą na temat rewolucji przemysłowej, wynalazków rewolucjonizujących w XIX wieku gospodarkę i życie ludzi? Czy potrafi wytłumaczyć związek między dążeniami robotników do poprawy bytu z szerokim nurtem walki o prawa obywatelskie?;
  • Zakres w jakim uczeń sytuuje poznany materiał w odniesieniu do otaczającej go, współczesnej rzeczywistości. Czy rozumie związek walki robotników o prawa socjalne w XIX wieku z nowoczesnymi standardami rządzącymi światem pracy? Czy w otaczającej go przestrzeni dostrzega elementy charakterystyczne dla epoki industrialnej?;
  • Umiejętność konstrukcji własnej wiedzy na podstawie tekstów źródłowych, ikonografii i materiału filmowego.

Dalsze informacje i interdyscyplinarność

http://www.oldukphotos.com – strona zawierająca zdjęcia XIX-wiecznej Wielkiej Brytanii, w tym jej miast przemysłowych.

http://www.flickr.com/groups/polish-past – albumy poświęcone starym fotografiom na portalu FLIKR dokumentują życie codzienne ludzi w dwóch poprzednich stuleciach.

http://www.wajda.pl – oficjalna strona internetowa Andrzeja Wajdy.

http://lodzwirtualnie.prv.pl – strona umożliwiająca wirtualny spacer po starej Łodzi – mieście sportretowanym przez Reymonta i Wajdę.

http://memory.loc.gov/ammem/index.html – kolekcje ze zbiorów Kongresu USA pozwalające porównać obraz miasta XIX-wiecznego w Europie i w Stanach Zjednoczonych.

http://old-cities.blogspot.com – strona prezentująca archiwalne filmy nakręcone w różnych miastach Europy.